Lingua Maternu

Oji, dia 21 di Febreru, e Dia Internasional di Lingua Maternu.

UNESCO ta difende ma: “Kes serka di 6000 lingua di mundu ta ser glorifikadu na Dia Internasional di Lingua Maternu, dia pa prumove diversidadi linguistiku i ensinu multilingi.”

Sekretariu-Jeral di UNESCO, Koïxiro Matsuura, ta difende ma: “lingua e mutu mas ki un instrumentu, konsideravelmenti mas ki un feramenta. Pa organiza nos pensamentus, stabelese rilasons sosial i konstrui nos rilason ku meiu envolventi, lingua e karateristika fundamental di un ser umanu. E ku i atraves di lingua ki nu ta vive.

Di prinsipiu ti fin di nos bida, di jerason pa jerason, lingua ta kunpanha-nu, ta sirbi-nu, ta kria-nu. Lingua sta na sentru di vida familiar, di trabadju, skola, pulitika, media, justisa i investigason sientifiku. Lingua sta na bazi di relijion, tanbe.

Pabia di kel la, uzu di lingua ka pode odjadu sima un prublema tekniku, mas sin soluson pa un monti di prublemas inpurtanti. Posibilidadi di uza o proibison di uza un lingua publikamenti (sima na skola, media o internet) ta dipende di identidadi, patriotismu o puder.

Sienti des aspetus, Konferensia Jeral di UNESCO disidi, na mes di Novenbru di 1999, kria Dia Internasional di Lingua Maternu, dia pa dibatis i sensibilizason. Desdi kel data priokupason ku kistons di lingua ten stadu ta aumenta manenti.”

Sekretariu-Jeral di UNESCO ta difende inda ma: “linguas ten inpurtansia di me di sisu pa konsigi kes 6 objetivu di Edukason pa Tudu Algen i pa objetivus di Dizenvolvimentu di Mileniu ki Nasons Unidu difini na anu 2000. Linguas ten inpurtansia si nu kre prumovi diversidadi kultural, luta kontra analfabetismu, garanti un ensinu di kualidadi – ki ta iziji nxina na lingua maternu na kes primeru anu di skola. Linguas ten inpurtansia na garanti maior inkluzon sosial, pa maior susesu kultural, pa dizenvolvimentu ikunomiku i pa prizervason di sabedoria popular.”

Skodjedu es dia (21 di Febreru) pamodi nes data, na 1952, na enton Pakiston-Lesti (oji Bangladex), gentis faze manifestason na rua pa iziji ofisializason di ses lingua maternu (Bangla) onbru onbru ku kel ki dja era ofisial – Urdu. Urdu era papiadu esensialmenti na Pakiston-Osidental. Pulisia da gentis tiru ti more kantu.

Enkuantu gentis di Bangladex, antis ten 6 anu dipos di ses indipendensia, da sangi pa ofisializason di ses lingua maternu, anos li nu sta inda prezu na amaras di mentalidadi skravu, dipos di 32 anu di suberania.

Nes anu ki Asenbleia Jeral di ONU pruklama “Anu Internasional di Linguas” i pabia (sima slogan di UNESCO – koordenador des disizon di ONU – ta fla) “linguas ten inpurtansia”, pelu menus pa Guvernu publika un planu ki ta mostra modi i na ki prazu el ta pensa kunpri ordi Konstitusional pa ofisializa nos lingua maternu – Artigu 9º, numeru 2. Pelu menus!

Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera

Ritos de Passagem

«Ritos de Passagem é o primeiro livro de Ana Paula Tavares, cuja primeira edição ocorreu em Angola, em 1985, e que surge agora numa nova edição da Caminho, enriquecida por ilustrações de Luandino Vieira: um escritor que “lê” a poesia de Ana Paula Tavares através de manchas de café e tinta-da-china.

Neste livro percebem-se já a coragem, a vontade e a sensibilidade da autora para o árduo trabalho da palavra em poesia. O início de um caminho que está longe de terminar.» A apresentação decorre, hoje, pelas 18h, em Lisboa.

Aproveito para saudar a Ana Paula Tavares pelo “Prémio Nacional de Cultura e Artes 2007”, na Categoria Literatura, atribuído em Angola, o seu país natal.

Palavras

Joana Lopes arrastou-me numa correnteza para o oceano do alfabeto português. Após escarafunchar o meu Diário, seleccionei as doze palavras mais fofinhas “nesta língua lusa, que mal entendo”:

aurora
faísca
bagaço
bruma
espuma
catita
suculenta
podridão
malvada
salgado (salgar, salgando)
labuta (labutar, labutando)
matuta (matutar, matutando)

Gostei de rebolar nas palavras! E agora convoco para esta dança tagarelada: Margoso (Mindelo), parabenizando pelos 15 anos de muita merda nas ilhas e arredores; Cuscavel (Porto), imaginando as novidades desta caçadora de palavras; A Cidade das Mulheres (Lisboa), querendo saber se existe um dicionário de mulheres; Alex! (Rio de Janeiro), pensando nas novíssimas descobertas deste menino aventureiro; Dominus (Belo Horizonte), bebendo a arte da escrita; feiticeiro Barbosa (Praia), chamando pelas palavras com sabor de antigamente.

Orfeu e Eurídice

Eurídice

Vem pela mão de Orfeu.
Vem, através dos tempos
E da morte,
Realizar, enfim,
O seu noivado eterno.
Do negro inferno
Do esquecimento,
Vem, casta e feminina,
Oculta no seu próprio encantamento.
Vem só em pensamento.
Ele é que a imagina.

Miguel Torga


Orfeu

I
Orfeu! Orfeu!
Nas profundezas do Hades,
Senti a força da tua imaginação.
Revoltada no mundo dos mortos,
Inventei a Ilha da Batalha.
Atravessei os tempos, venci a morte.
Libertei-me. Nasci de novo.
Badia. Fêmea. Mulher.

II
Escuto o som da tua lira, uma morna.
Vens no meu pensamento.
Imagino-te.
Saltitamos pelos campos floridos.
Aconchego-me no teu peito,
Onde sou eternamente a tua Eurídice.
Na primavera, erguer-nos-emos,
Indo além da imaginação.

Eurídice

“Dor di Sodade”


Há dias que acordo sem vontade de sair na rua ou de mover qualquer folha de papel. Uma sensação que não me é estranha tomba sobre mim, uma dor que vem de dentro: a doce saudade. Porém, não sei do que sinto saudade mais apertada! Talvez seja da brisa do mar. Talvez! Só sei que a família, o cheiro da terra, o sabor da água, a cor da noite, a música, o calor dos abraços e a alegria dos sorrisos ganharam uma outra dimensão na minha imaginação.

Às vezes, pergunto à mim mesma: “o que faço nesta cidade distante?” Parece sensato responder: “quero aprender coisas novas ou quero desenhar outros caminhos.” Até pode ser por isso que sacrifico o meu presente, preferindo passar a maior parte dos meus dias encravada à frente de uma máquina de escrever (...desculpem o anacronismo!).

Consciente de que a minha estadia nesta cidade é passageira, tento torná-la menos dolorosa, mais suportável. Aproveito para conhecer outras gentes, passear pela cidade, jogar futebol, correr no parque, andar de barco no Mondego, ler um livro sobre jardinagem ou sobre como preparar um jantar especial para uma pessoa especial numa noite especial. Apesar dessas fugidinhas, quando não tenho obrigações fora de casa, passo a maior parte do meu tempo trancada num quarto. Daí que, por mais que tento fugir da dor que vem de dentro, não consigo ignorar que aqui os meus dias tardam a passar. Assim, tento regar a minha alma com a poesia do povo das ilhas. Custa-me recitar “A! kaoberdi”, sem chuviscar.


A! Kaoberdi

Ka ten kusa mas kasabi
Ki nhu sta longi’l terá nho
Ka xintadu
Ka sakedu
Ka na sonu
Ka kordadu
Ka mo zdreta
Ka mo skerda
Ka ntende
Ka ntendedu
Ora norti
Ora sul
Ta nabega riba d’agu
Sen un napundi certu.

Bo ki ben bu larga tera
Bu dexa mai
Bu dexa kretcheu
Bu larga tudu
Pamo ancia’l ben mas ki fika
Má ken ki ben sta fadigadu
Ku xintidu so na bai
Si ben e sabi
Fika e riba’l sabi.

Nharmum!
Sakuta bu obi

Dexa familia e ka nada
Dexa tera e suportavi
Ma dor di sodadi
E cima dor di duença fraka
Ki ta rukuti bida
Ta legra alma
O ki xintidu kore na bai
Ka ten ramedi
Nin korenti ki ka ta sapa
Cimé na mundu largu
Rodiadu di galantaria
Baxu’l dinheru branku
Sta bu força’l trabadju
O ki nobidadi ben na karta
Bu koraçan tristi
Ta bira mas kontenti
Noticia sabi ta fase tchora
Kel kasabi ta dizanimabu

Nharmun!
Aian! Sakuta bu obi

Nos tera e pobri
Di tchada limpu kutelo seku
Rubera baziu
Rotcha kran ta djobe ceu
Sol forti raganhadu
Ceu azul mar d’anil
Ta saluça n’area mortu
Nubris branku ta lora dibagar
Ta kuda ingratidan di tchuba
Mocinhus na stori
Na sombra d’impena
Noti serenu luarentu

Violon detadu na peru’l kriolu
Morna maguadu na boka’l kantista
Batisadu kuarta
Kasamentu sabru
Badju sabi na son di gaita
Batuku kenti grogu na kalman
Fogueti na len festa no guentis
Preta bunita di odju grós
Kabelu stendedu rostu lorondu
Korpu filadu na nó di sulada
Ta sukuta koxa na finaçan di cimboa

Nharmun!
Aian! Sakuta bu obi

E keli ki ata barian xintidu
Ta pon ta boita ta raboita
Cima don-dagu na rubera
Cima pitada kan-kan fedi
Mi! Mi li!
Djan ba kaoberdi
La ke kura’l nha duença
Ramedi nha fronta
Pan bá diskança xintidu

AH! KAOBERDI!
LARGAU DJA SO SI... ...

KáKá Barbosa

Carole Pateman (num colóquio da FLUC)

Este fim-de-semana, dias 8 e 9 de Fevereiro, a Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra (FLUC) realizou um colóquio internacional dedicado ao tema “Estudos Feministas e Cidadania Plena”, tendo convidado um conjunto de académic@s e activist@s para um diálogo sobre a possibilidade de uma cidadania plena das mulheres, neste mundo de amplas leis e práticas ainda discriminatórias. Logo na cerimónia de abertura, a assistência foi desafiada sobretudo com as palavras da ensaísta, crítica literária e profa. Maria Irene Ramalho, com a sua sabia mensagem sobre «as mulher substantivas». O momento mais alto da manhã ficou marcado com a exigente e depurada intervenção da politóloga Carole Pateman. Sem querer destacar apenas a intervenção desta académica internacional, queria chamar a atenção para o seu trabalho (uma vez que se trata da minha área de estudo), sendo de sublinhar três grandes obras da sua autoria: Participation and Democratic Theory (1970), The Sexual Contract (1989) e The Disorder of Women: Democracy, Feminism and Political Theory (1989). Aquele auditório quase mofo, para além das representações institucionais, foi perfumando ainda com as intervenções principais de Rosemaire Buikena (Univ. de Utreque) e de Fernanda Henriques (Univ. de Évora). Também foram fundamentais as mesas-redondas sobre “mulheres e migrações”, “mulheres e corpo” e “mulheres e violência”, que fomentaram o debate com as intervenções de Maria do Céu Cunha Rego, Carlos André, Virgínia Ferreira, Maria José Magalhães, Alcestina Tolentino, Teresa Cunha, Isabel Allegro Magalhães, Lígia Évora Ferreira, Cecília MacDowell Santos, Teresa Toldy, Mónica Andrade, Angélica Lima e muitas outras vozes. Com o cair da primeira noite, a poesia e a presença da poetisa Ana Luísa Amaral parece ter esbarrado subitamente as fronteiras de sexos.

MGF: Basta!!!

Pessoalmente, respeito as diferenças culturais neste nosso mundo. Porém, custa-me acreditar que, em pleno século XXI, tantas mulheres e raparigas são violentadas por causa de tradições culturais. Quando penso no caso da Mutilação Genital Feminina (MGF), fico furiosa. E, claro, penso (!): e se fosse comigo, com as minhas manas ou com as minhas primas? Por isso mesmo, sinto a dor da MGF, que não passa de um atentado aos direitos humanos das mulheres, embora tem sido relegado um conjunto de factores “positivos” relativos a essa prática, que atinge sobretudo os países islâmicos. Infelizmente, ainda inúmeros países praticam a MGF, condicionando a sexualidade das “suas” mulheres (vendo-as como objectos, que têm de ser controladas).

Acredito que, seja homem ou mulher, nascemos livres e iguais, temos os mesmos direitos relativos à nossa vida, ao nosso corpo e à nossa sexualidade (esta não deve ser instrumentalizada por nenhum tido de decreto). Sendo assim, hoje, Dia Internacional de Tolerância Zero à MGF, grito bem altooooooo: BASTA!!!

Negro ou Mulher?

Obama: “Yes, we can!”

Barack Obama Jr. nasceu a 4 de Agosto de 1961, no Havai, filho de um queniano e uma norte-americana, natural do Estado de Kansas. Formado em Ciência Política e em Direito, para além da advocacia, é professor na Faculdade de Direito da Universidade de Chicago, tendo sido antes o primeiro afro-americano Presidente da Harvard Law Review. Este “jovem” Senador pelo Estado de Illinois, é o único negro na actual legislatura norte-americana. Desde que começou a desempenhar funções políticas de maior destaque, Obama não tem deixado de referir à relação entre os seus pais, chegando a afirmar, durante a Convenção Nacional Democrática 2004, que “os meus pais não compartilharam só um amor improvável, eles compartilharam uma fé nas possibilidades desta nação”.

Enquanto potencial candidato às presidenciais de Novembro de 2008, Obama colocou o pé na poça com questões de política externa, tendo inclusive sido catalogado como sendo um “inexperiente”. Apesar da sua “inexperiência”, Obama tentou espalhar o seu charme político. Conseguiu superar a nível de financiamento para as campanhas, conseguiu o apoio de importantes famílias democratas e procurou jogar com o que tinha pelas mãos, sempre pensando em recuperar o “sonho americano”. O potencial candidato fartou-se de fazer referência às mulheres. Os nomes da avó materna e da mama (as mulheres que o criaram, a quem ele dedica o seu segundo livro, intitulado The Audacity of Hope), da esposa e das duas filhas, sempre que a situação se revelou oportuna, estiveram presentes no discurso de Obama. A família aparecia frequentemente no seu discurso, sendo o papel das mulheres referenciado. Para além de trazer as mulheres para a centralidade da sua auto-biográfica política, Obama não foi inocente ao abraçar a causa racial, chamando a atenção para séculos de opressão da camada negra na sociedade norte-americana. Já nestas primárias, o grito “Yes, we can!” (e a sua versão musicalizada) parece arrepiar qualquer pessoa atenta às múltiplas injustiças raciais naquela “sociedade democrática”. Até me emociono, com o discurso e o sorriso aberto de Barack Obama! Inclusive tenho passado horas no seu site, tentando analisar a força da expressão “our moment is now”.


Hillary: “We can do it!”

Hillary nasceu a 26 de outubro de 1947, em Chicago. Formou-se em Ciência Política e em Direito, tendo trabalhado no conselho editorial da Yale Review of Law and Social Action. Tem uma carreira de sucesso e uma invejável experiência profissional. Ainda jovem, teve experiência de participação política, despertando também para uma carreira política (veja o site da candidata). Como esposa do presidente Bill Clinton, foi a primeira-dama dos Estados Unidos da América, entre 1993 a 2001, tendo sido a primeira com uma pós-graduação e a primeira a ter uma carreira profissional de sucesso. Como primeira-dama, Hillary destacou-se pelas suas acções em prol dos direitos das mulheres e para o bem-estar das crianças. Desde Janeiro de 2001, tem ocupado o cargo de Senadora pelo Estado de Nova Iorque, sendo a mais jovem dos EUA. Se vencer as primárias democratas, Hillary será a primeira candidata feminina à presidência dos EUA (também teve direito a um video show).

Enquanto uma mulher negra, com um interesse especial pelas questões políticas e, em particular, pela participação política feminina, tenho acompanhado as primárias democratas com muita atenção. No fundo, sinto que estas eleições têm sido delicadas para mim. Tanto apetece-me gritar com o Obama (“Yes, we can!”), como apetece-me recordar o grito das trabalhadoras do século passado (“We can do it!”). Eu acho que, nesta vida, a batata quente está sempre nas minhas mãos. De qualquer maneira, a minha resposta é franca: se tivesse o direito de voto nas primárias democratas, o meu voto seria nulo, porque não seria capaz de votar contra a Hillary e nem seria capaz de votar contar o emocionante apelo de Barack Obama. Se for o Obama a vencer as primárias, desejarei tudo de bom para este “jovem” político e vou torcer para que ele consiga vencer o candidato republicano, esperando também que consiga ter condições para exercer o seu mandato presidencial. Se a Hillary seguir em frente, juntarei as minhas forças à grande movimentação feministas que surgirá a nível internacional. Claro, em Novembro deste ano, estarei nos EUA para trabalho de campo. E desejarei que a Hillary se junte às outras mulheres Chefes de Estado e, por tudo o que é mais sagrado, que ela venha a jogar flores onde houver discórdia. O meu desejo maior é que as mulheres que estão na política contribuam para uma Cultura da Paz, sendo que os EUA têm um papel importante nesta matéria.

Marsianu e Orlanda

(Praia, 23 de Dezembro de 2007)

Marsianu e Orlanda convidaram-me para um jantar com sabores da ilha. Quando cheguei à residência do casal, o cheiro da katxupa tinha já invadido a cozinha. A mesa oval estava à espera apenas da travessa principal. Enquanto aguardávamos pela katxupa, escutávamos “di korpu ku alma” na voz da doce Lura. Pouco depois, sentámos à volta daquela mesa: o Marsianu, a Orlanda, o Hélio (segundo filho do casal), a Sandra e a dona Zinha (filha francófona e esposa do padrinho de Marsianu) e eu. Saboreamos a katxupa!

Durante o jantar, ouvimos as estórias das conquistas do Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera. Orlanda recordou o dia em que deixou a casa dos pais, indo ao encontro do Marsianu. “N ka tra-l di kaza nau! El ki ben (risos).” - disse o Marsianu. “Fomos obrigados a apressar a data do casório por causa do que eu tinha feito ku fidju femia di genti: o Alfredo (o meu primeiro filho) tinha já sido encomendado...” – concluiu o Marsianu.

A minha curiosidade era tanta, que não resisti e perguntei ao Marsianu como tinha conhecido a Orlanda, mas este apenas respondeu-me com uma valente gargalhada. Antes de fechar a boca, contou-me uma pontinha da estória: “foi num sábado de feira, em Santa Catarina. Eu queria ir à feira, mas enganei-me no percurso. Fui parar à frente da Igreja de São Salvador do Mundo. Não me intimidei!... Sendo bisneto do padri Nikolau Ferera, não resisti à tentação: atirei uma piscadela à ainda jovem Orlanda, que se encontrava de joelhos com a cara voltada para o São Salvador do Mundo, que disse: ‘Amém’.”

Eurídice


(Praia, 23 di Dizenbru di 2007)

Marsianu i Orlanda konvida-m un jantar di kumida tera. Kantu N txiga ses kaza, txeru di kumida dja tomaba kuzinha. Meza oval dja staba postu – sa ta faltaba so travesa prinsipal. Timenti nu sa ta speraba katxupa, nu ba ta obi “di korpu ku alma”, na kel vos doxi di Lura. Dentu faxi nu bai pa kel meza: Marsianu, Orlanda, Hélio (ses sugundu fidju matxu), Sandra i sinhora Zinha (fidju femia nasidu/rezidenti na Fransa i mudjer di padrinhu di Marsianu) i mi. Nu purba kel katxupa sabi!

Timenti nu sa ta djantaba, nu ba ta obi partis di konkistas di Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera. Orlanda papia-nu di dia ki el bai fika ku Marsianu. “N ka tra-l di kaza, nau! El ki ben (grasas).” – Marsianu faze kiston di sklarese. “Nu tevi ki kenta pasu ku marka kazamentu - trokadu nha brinkadera ku fidju femia di genti: Alfredo (nha primeru fidju matxu) dja staba na kaminhu ta ben…” – akrisenta Marsianu.

N staba ku tantu kuriozidadi, ki N ka aguenta, N purgunta Marsianu modi ki e konxe Orlanda. Marsianu kumesa ku un grandi gargalhada, pa konta-m dipos un ponta so di storia: “Era nun dia di fera la nha Santa Katrina. N sa ta baba fera, mas N era ku kaminhu, N bai da la igreja matris di Nhu Son Salvador di Mundu. N ka fadiga!... Odju kai-m na kel joven Orlanda, ki staba di juelhu, ta reza. Mi, bisnetu padri Nikulau Ferera, N ka resisti tentason! – N piskal odju i nhu Son Salvador di Mundu fla: ‘Amen’.”

Traduson di Marciano Moreira

A Magia da Noite

Na Calheta da minha infância, tudo era diferente! A noite era maravilhosamente escura. A luz do podogó brilhava-se baixinho, iluminando a pequena sala, onde servíamos o jantar. Lá fora, a lua passeava-se pela noite. E, às vezes, escondia-se. As estrelinhas tapavam o céu quase por completo e, de quando em vez, aparecia uma estrela cadente (a mais vaidosa entre todas). Não tirava os meus olhos do céu. Até contava as estrelas! Fazia pedidos especiais. Acreditava nas estrelas! Estas brindavam a noite com a luz que apimentava as minhas fantasias de infância. Ainda hoje sinto o sabor do silêncio da noite nos meus lábios. Tenho uma enorme paixão pela noite! Gosto de vê-la chegar, trazendo a magia de tempos adormecidos. Perco-me pela madrugada adentro, mergulhada na noite, que vejo da minha janela.

 
Design by Free WordPress Themes | Bloggerized by Lasantha - Premium Blogger Themes | Laundry Detergent Coupons